ریشهء واژهء دین

ریشهء واژهء دین

تحقیق از گارگین فتائی

 

 در اینجا ما در صدد تبیین و توضیح واژهء دین نیستیم بلکه سعی در ریشه یابی این واژه  در چند زبان داریم .

در زبان فارسی واژهء دین ریشه در واژهء اوستائی « دائِنا» دارد . که از مصدر دا به معنی اندیشیدن و شناختن است . در اوستا آن را به معنی یکی از نیروهای پنجگانهء آدمی به معنی وجدان یا نیروی ایزدی  بازشناسی نیک از بد تعبیر کرده اند. در مفهوم اوستائی ، واژهء دین به مفهوم عرفان به معنی خداشناسی نزدیک است .

در زبان عربی دو نظر بین پژوهشگران در مورد واژهء دین وجود دارد  . بسیاری از محققین معتقدند که واژهء دین به معنی کیش و مذهب در زبان عربی هیچ پیوندی با واژهء دائنای اوستائی نداشته بلکه ریشه در واژهء اکدی « دنو» یا « دینو » به معنی قانون و حق و داوری دارد .

عده ای از محققین هم معتقدند که واژهء دین در زبان عربی ریشه در واژهء دین فارسی دارد که اعراب از این واژه کلماتی چون تدین ، متدین  و ادیان را ساخته اند .

 در زبان ارمنی واژهء دین معادل  կրօն  به انگلیسی kron  است که ریشه در واژهء կրել  به انگلیسی krel  به معنای حمل کردن ، بردن و تحمل کردن دارد  که در این معنا با مفهوم شریعت در مسیحیت پیوند دارد بدین معنا که در مسیحیت ، دین عمدتاً به معنی شریعت است که از طریق آن ما می شناسیم چه چیزی گناه است  و به همین دلیل تعهداتی بر دوش انسان می گذارد ولی برای نزدیکی به خدا شریعت کافی نبوده و نیازمند به روش مبتنی بر فیض الهی هستیم

این واژه از سال 1200 وارد زبان انگلیسی شده است و به طور کلی به معنای  اظهار زندگی ملزم به تعهدات و قسمهای رهبانی و نیز رفتار دال بر اغعتقاد به قدرت الهی است .

این  واژه ریشه در واژهء relegare به معنای خواندن و مرور کردن دوباره دارد ولی در ریشه شناسی عمومی ( در میان نویسنده  های باستانی ) و تعدادی از نویسنده های جدید  ریشه در واژهء religare  به معنای متعهد ساختن سفت و سخت و تعهد بین انسان و خدایان دارد . ریشهء دیگری که برای آن متصور است .   religiens به معنای مراقب و متضاد negligens است و از سال 1300 به معنی نوع خاصی از ایمان هم ثبت شده است .

مفهوم نوین آن به معنی شناخت و اطاعت و " پرستش شخص نادیده دارای قدرت برتر " از سال 1535 ایجاد شد .

واژهء Religious به معنای مذهبی برای اولین بار در سال 1225 گزارش شده است

بنابراین در زبان فارسی بیشتر مفهوم نظری دین به معنای شناخت و در زبانهای ارمنی و انگلیسی بیشتر مفهوم عملی دین به معنای تعهد و الزام مد نظر بوده است .

 

 

 

منابع

1: اوستا – گزارش سرودها و متنهای ایرانی  - گزارش و پژوهش از جلیل دوست خواه – انتشارات مروارید – چاپ سوم 1375 – جلد دوم صفحات 986 و 987

2: فرهنگ ارمنی به فارسی  - تالیف وارتان هاروتیونیان – انتشارات نائیری – چاپ سوم 1384

3: The Online Etymology Dictionary - www.etymonline.com